ផ្នត់គំនិតក្រិន និងផ្នត់គំនិតលូតលាស់

ចូរស្រម៉ៃថា អ្នកកំពុងតែឈរនៅផ្លូវបំបែកជាពីរ ផ្លូវទី មួយ គឺពោរពេញដោយឧបសគ្គ បញ្ហាប្រឈម និង ឳកាស ដើម្បីរៀនសូត្រ ចំនែកផ្លូវមួយទៀតគឺជាផ្លូវដែលរលូន រាបស្មើ ងាយស្រួល និងអាចមើលដឹងទុកមុន។ តើលោកអ្នកជ្រើសរើសយកផ្លូវមួយណា?

មនុស្សភាគច្រើនប្រាកដជាជ្រើសរើសយកផ្លូវដែលងាយស្រួល។ វាមានអារម្មណ៍ថាសុវត្ថិភាព វាមិនមានហានិភ័យ។ ចុះបើខ្ញុំប្រាប់អ្នកថា ការជៀសឧបសគ្គគឺជាកត្តាតែមួយគត់ដែលរារាំងអ្នកមិនឲ្យសម្រេចបាននូវក្តីស្រម៉ៃរបស់អ្នក? នេះគឺជាភាពខុសគ្នារវាងផ្នត់គំនិតក្រិន (Fixed Mindset) និង ផ្នត់គំនិតលូតលាស់ (Growth Mindset) ដែលជាភាពខុសគ្នាដែលអាចកំណត់ពីភាពជោគជ័យរបស់អ្នកនៅក្នុងជីវិត។

១. អ្វីទៅជាផ្នត់គំនិតក្រិន (Fixed Mindset)?

ផ្នត់គំនិតក្រិនគឺជាជំនឿមួយដែលគិតថា បញ្ញា ទេពកោសល្យ និងសមត្ថភាពគឺជាវត្ថុនឹងថ្កល់។ មនុស្សដែលមានផ្នត់គំនិតបែបនេះគិតថាពួកគេបានកើតមកជាមួយជំនាញទេពកោសល្យពីកំណើត ហើយពួកគេតែងនិយាយថា៖

• ខ្ញុំរៀនគណិតវិទ្យាមិនកើតទេ។
• ខ្ញុំគូរគំនូរមិនកើតទេ ហើយក៏មិនអាចទៅរួចដែរ។
• កូនគេកើតមកជោគជ័យតែម្តង ខ្ញុំមិនអាចទៅរួចទេ។

មនុស្សដែលមានផ្នត់គំនិតនេះគិតថា បរាជ័យជារឿងគួរឲ្យខ្លាច វាហាក់ដូចជាស្តែងតែម្តងថា គាត់មានចំនុចខ្វះខាតតែម្តង គាត់មិនមើលឃើញឧបសគ្គថាជាឳកាសឡើយ គាត់មើលវាឃើញថាជា រឿងគំរាមគំហែង ទៅវិញ។ បញ្ហានោះគឺថា ការរីកចម្រើនមិនអាចកើតឡើងនៅកន្លែងដែលសុខស្រួលនោះទេ​(Comfort Zone)។

២. អ្វីទៅជាផ្នត់គំនិតលូតលាស់ (Growth Mindset)?

ផ្នត់គំនិតលូតលាស់ គឺជាជំនឿមួយដែលថា សមត្ថភាពអាចធ្វើការបង្កើតបានដោយការប្រឹងប្រែង ការរៀនសូត្រ និងការព្យាយាម។ មនុស្សដែលមានផ្នត់គំនិតនេះទទួលយកនូវបញ្ហា រៀនសូត្រពីមតិរិះគន់ ហើយមើលភាពបរាជ័យជាជំហានទៅកាន់ភាពជោគជ័យ។ ពួកគេចូលចិត្តនិយាយថា៖

• ខ្ញុំមិនដឹងពីរបៀបធ្វើវាទេ ប៉ុន្តែខ្ញុំអាចរៀនសូត្របាន។
• បរាជ័យគឺជាមេរៀន ខ្ញុំនឹងព្យាយាមម្តងទៀត។
• ការខំប្រឹងតស៊ូធ្វើឲ្យខ្ញុំរឹងមាំជាងមុន។

នៅពេលមានផ្នត់គំនិតនេះ បញ្ហាប្រឈមក្លាយជារឿងវិជ្ជមានវិញ​។ ជាជាងការគេចពីការលំបាក គេមើលវាទៅជាឳកាសដើម្បីរីកចម្រើនវិញ។ គេយល់ថា ភាពឆ្លាតវ័យ និងទេពកោសល្យគឺជាលក្ខណៈដែលមិននឹងថ្កល់ ប៉ុន្តែវាដូចជាសាច់ដុំដែលកាន់តែរឹងមាំនៅពេលយើងប្រើប្រាស់វាកាន់តែច្រើន។

បុគ្គលជោគជ័យភាគច្រើននៅលើពិភពលោក ដូចជា សហគ្រិន អត្តពលិក អ្នកសិល្បៈជាដើម តែងតែមានលក្ខណៈមួយជារួម គឺ ផ្នត់គំនិតលូតលាស់ឥតឈប់ឈរ នេះឯង។ ពួកគេហ៊ានបរាជ័យ ចេះរៀនសូត្រ និងតស៊ូអំណត់ រហូតដល់ពួកគេទទួលបានភាពជោគជ័យ។

៣. ការប្រឆាំងគ្នាផ្លូវអារម្មណ៍រវាងផ្នត់គំនិតទាំងពីរនេះ

ជួនកាលអ្នកនឹងលឺនៅក្នុងត្រចៀកខ្លួនឯង​ ដែលនិយាយថា តិចបរាជ័យទៅ? ខ្ញុំសមត្ថភាពមិនដល់ទេ។ នេះគឺជាសំលេងដែលចេញមកពីផ្នត់គំនិតក្រិន ដែលតែងតែខ្សឹបប្រាប់អ្នកពី ភាពមន្ទិល ដែលព្យាយាមឲ្យអ្នករើសយកន្លែងដែលងាយស្រួល។

ប៉ុន្តែបន្ទាប់មកទៀត អ្នកលឺសំលេងមួយទៀត សំលេងដែលនិយាយថា ចុះបើសិនជោគជ័យ ម៉េចវិញ? ឬក៏ ខ្ញុំអាចរីកចម្រើនឡើង បើសិនខ្ញុំនៅតែបន្តខំប្រឹង។ នេះគឺជាសំលេងដែលចេញមកពីផ្នត់គំនិតលូតលាស់ ដែលជំរុញយើងឲ្យបន្តទៅមុខ ហើយទទួលយកឧបសគ្គ។

ការប្រឆាំងគ្នាផ្លូវអារម្មណ៍រវាងផ្នត់គំនិតទាំងពីរនេះអាចនឹងមានសភាពខ្លាំងក្លា។ ការព្យាយាមហើយបរាជ័យជារឿងគួរឲ្យខ្លាចពិតមែន។ ការខិតខំវាលំបាក និងឈឺចាប់។ ក៏ប៉ុន្តែវិធីតែមួយគត់ដើម្បីទទួលបានភាពរីកចម្រើនពិតប្រាកដគឺមានតែការបំបាត់ចោលនូវមន្ទិលសង្ស័យទាំងឡាយ ហើយជ្រើសយកសំលេងដែលជឿលើភាពអាចទៅរួច។

៤. ការប្តូរផ្លាស់ពីផ្នត់គំនិតក្រិនទៅជាផ្នត់គំនិតលូតលាស់

បើសិនជាអ្នកដឹងថាអ្នកកំពុងតែជាប់នៅក្នុងអន្ទាក់នៃផ្នត់គំនិតក្រិន សូមកុំបារម្ភអី អ្នកអាចផ្លាស់ប្តូរវាបាន។ ដំបូងអ្នកត្រូវប្រែក្លាយការគិតចំពោះបរាជ័យ ដោយទុកវាជាមេរៀន។ ជំនួសឲ្យការគិតថា ខ្ញុំបានបរាជ័យ ត្រូវគិតថា ខ្ញុំបានរៀនសូត្រនូវមេរៀនមួយដ៏មានតម្លៃ។ រាល់ការបរាជ័យបាននាំមកនូវចំនេះដឹងដែលធ្វើឲ្យអ្នករឹងមាំជាងមុនសំរាប់ការព្យាយាមម្តងទៀត។ ជំហានទី​ ២ គឺត្រូវជំនួសនូវពាក្យថា ខ្ញុំមិនអាចធ្វើវាបានទេ ដោយពាក្យ ខ្ញុំមិនទាន់អាចធ្វើបាននៅឡើយ។ ការបន្ថែមពាក្យថា នៅឡើយ គឺធ្វើឲ្យយើងទទួលស្គាល់ថា ការរីកចម្រើនអាចទៅរួចជាមួយនឹងពេលវាលា និងការខិតខំប្រឹងប្រែង។ បន្ថែមលើសពីនេះ អ្នកត្រូវសេពគប់ជាមួយមនុស្សដែលមានផ្នត់គំនិតលូតលាស់។ បរិស្ថានសង្គមជាអ្នកពត់ពែននូវផ្នត់គំនិតរបស់អ្នក។ ចូរចំនាយពេលជាមួយមនុស្សដែលជំរុញការរៀនសូត្រ រឹងមាំ និងរីកចម្រើន។ លើសពីនេះ ចូរអបអរសាទរនឹងការខំប្រឹងប្រែង មិនមែនតែលទ្ធផលនោះទេ។ ភាពជោគជ័យពុំមែនជាការយកបានជ័យជំនះនោះទេ ប៉ុន្តែវាគឺជាការធ្វើដំណើរ។ ចូរអបអរសាទរចំពោះការសម្រេចបានតូចៗ ទទួលស្គាល់ការខំប្រឹងរបស់ខ្លួនឯង និងឲ្យតម្លៃទៅលើចំងាយដែលអ្នកបានទៅដល់។ ចុងក្រោយ ចូរដាក់វិញ្ញាសារឲ្យខ្លួនឯងរាល់ថ្ងៃ ចាកចេញពីតំបន់សុខស្រួល សាករបស់ថ្មីៗ។ ការរីកចម្រើនកើតឡើងនៅខាងក្រៅភាពស្រណុកស្រួលរបស់អ្នក។

៥. ខ្លួនអ្នកជាអ្នករើស

តើអ្នករើសយកផ្នត់គំនិតមួយណា? តើអ្នកចង់អនុញ្ញាតិឲ្យភាពភ័យខ្លាចចំពោះបរាជ័យនៅបន្តបង្ខាំងអ្នកពីភាពជោគជ័យបន្តទៀតដែរឬទេ ឬក៏អ្នកចង់ទទួលយកការលំបាក ហើយបន្តរីកចម្រើនទៅមុខ? ជាការពិត មនុស្សយើងម្នាក់ៗមានសក្តានុពលក្នុងការរីកចម្រើនលើសពីអ្វីដែលយើងគិត បើសិនយើងមានជំនឿលើថាមពលនៃការរីកចម្រើនតាមរយៈផ្នត់គំនិតលូតលាស់។ ហើយជារៀងរាល់ថ្ងៃ អ្នកនឹងជួបប្រទះការប្រឆាំងគ្នារវាងផ្នត់គំនិតទាំងពីរនេះជានិច្ច នៅពេលអ្នកសម្រេចចិត្តធ្វើអ្វីមួយ។ ចូររើសយកការតស៊ូឆ្ពោះទៅកាន់អនាគតដែលអ្នកគួរទទួលបាន រើសយកការលូតលាស់។ សក្តានុពលរបស់អ្នកគ្មានព្រំដែននោះទេ បើអ្នកហ៊ានធ្វើវា។